مرکز تحقیقات و پرورش حیوانات آزمایشگاهی

استفاده از حیوانات آزمایشگاهی در تحقیقات علوم پزشکی و زیستی جایگاه ویژه ای دارد . به طوری که با نگاهی به تاریخ علوم پزشکی اهمیت کاربرد حیوان در تحقیقات علوم زیستی روشن تر می گردد اصول اخلاقی ایجاب می کند در پژوهش های علمی که روی حیوان آزمایشگاهی صورت می گیرد، حقوق حیوانات مورد مطالعه، حفظ و رعایت گردد.
در این راستا، در مراکز تحقیقاتی و موسسات آموزش عالی دنیا، اصول اخلاقی کار با حیوانات تدوین شده و بطور جدی رعایت می گردد و فقط در مواردی از تحقیق روی حیوانات آزمایشگاهی استفاده می شود که نتایج تحقیق منجر به ارتقاء سلامت جامعه گردد. رعایت حقوق حیوانات شامل تمام مراحل کار با حیوانات آزمایشگاهی ازجمله ( حمل، نگهداری، تغذیه و اجرای پژوهش و..) میباشد .

حمل و نقل حیوان:
 در هنگام حمل و نقل حیوان، حمل و نقل نباید آسیب یا جراحتی به حیوان برسد.
 برای حمل و نقل حیوان باید از قفس های مناسب استفاده گردد.
 از محل خرید تا محل دائم نگهداری حیوان، شرایط حرارتی، نور و هوای تنفسی و تغذیه حیوان باید رعایت گردد .
 در مسافت های طولانی، وسایل نقلیه مخصوص حمل حیوانات باید استاندارهای لازم از لحاظ شرایط برودتی و حرارتی و تهویه را داشته باشند.
 قفس های حیوانات باید به وسیله تسمه های مخصوص در جای خود محکم شوند و در طول مسیر توقف هایی جهت بررسی آب و غذا و دما و عدم جابه جایی قفس ها صورت گیرد.

شرایط نگهداری حیوان آزمایشگاهی:

 فضا و قفس نگهداری با نوع حیوان متناسب باشد و دارای نور و تهویه مناسب باشد .
 تراکم قفس ها در اتاق یا تراکم حیوانات در قفس براساس نحوه زندگی ، اندازه حیوان و همچنینی نوع مطالعه متفاوت بوده و باید مورد تایید مسئول نگهداری حیوانات باشد.
 قفس ها باید به شکلی(با توجه به گونه حیوان) طراحی شده باشند که امکان فرار حیوان کاملا از بین رفته باشد.
 شرایط استراحت حیوان در داخل قفس تامین باشد طوری که حیوان فضای کافی برای تحرک و فعالیت داشته باشد .
 دمای محل نگهداری حیوان مطابق با دمای مورد نیاز حیوان تنظیم گردد، زیرا تغییرات شدید دما و نور در قفس برای حیوان آزار دهنده می باشد.
 حیوانات در مجاور حیوانات شکارچی خود قرار نگیرند.
 امکان مشاهده کافی قفس توسط فرد مراقب وجود داشته باشد.
 آلودگی صوتی آزار دهنده در محیط نگهداری حیوان وجود نداشته باشد.
 برای گندزدایی و تمیز نمودن محیط نگهداری حیوان از مواد ضد عفونی کننده استاندارد استفاده شود.
 با توجه به نوع حیوان، تغذیه و آب مناسب در اختیار حیوان قرار گیرد.
 نظافت محل نگهداری و استراحت حیوان بصورت منظم صورت گیرد.
 محل نگهداری، تهویه مناسب داشته باشد و پاکسازی فضولات بصورت مداوم و منظم صورت گیرد .
 جز موارد ضروری پژوهش، از حیوانات بیمار یا دارای شرایط ویژه مثل بارداری و شیردهی استفاده نگردد.
 زمان کافی قبل از پژوهش، جهت سازگاری حیوان با محل نگهداری در نظر گرفته شود.
 شرایط مناسب نگهداری حیوان، قبل از ورود در نظر گرفته شود.
 قفسها و کلیه قسمتهای ساختمانی محل نگهداری حیوان باید قابل ضد عفونی و شستشو باشد.
 اگر حیوانات در فضای باز نگهداری میشوند برای حیوانات پناهگاه در نظر گرفته شود.
 حیوانات می بایست با استفاده از کارت هایی که بر روی قفس شان نصب می شود و اطلاعاتی که در کارتشان درج می گردد شناسایی گردند. این اطلاعات شامل:
.. نام پژوهشگر
.. منبع تهیه حیوان
.. گونه، نژاد یا تیره حیوان
.. تعداد حیوانات در قفس
.. شماره ثبت تاییدیه کمیته اخلاق موسسه
.. اطلاعاتی مانند تاریخ تولد، سن، تاریخ ورود و تاریخ مداخله

تغذیه و مراقبت از حیوان:

 تغذیه مناسب حیوان، با توجه به زمان رشد و سن حیوان و نیاز های معمول آن باید مناسب انجام شود.
 آب و غذای کافی و مناسب برای هر نوع حیوان فراهم شود.
 امکانات درمانی برای درمان حیوانات بیمار باید فراهم گردد.

پرسنل مسئول نگهداری حیوانات:

افرادی که از حیوانات مراقبت می کنند باید ویژگی های زیر را داشته باشند:
 به کار با حیوان علاقه داشته باشند.
 آموزش های لازم را در خصوص موارد زیر فرا گرفته باشند:
.. نحوه کار با حیوانات آزمایشگاهی
.. آشنایی با علائم بیماری های مشترک بین انسان و حیوانات و روش های پیشگیری از انتقال این بیماریها
.. آشنایی با علائم بیماری و سلامتی در حیوان

روش حفظ سلامت حیوانات و انسان

 آگاهی از وضعیت آبستن و شیردهی در حیوانات
 آگاهی از نحوه زندگی حیوانات و نیاز های رفتاری و اجتماعی آنها
 آگاهی از فعالیت های فیزیولوژیک (نیاز آب و غذا، آبستن و شیردهی، دفع مدفوع و ادرار، تغییرات رفتاری و نحوه زندگی فردی یا اجتماعی (آگاهی از نوع خطر هر حیوان )چنگ زدن، گاز گرفتن، نیش زدن و…) تا در حفاظت خود استفاده کنند.
 استفاده از امکانات محافظتی مناسب( ماسک، دستکش مخصوص جهت جلوگیری از گاز گرفتگی توسط حیوانات جونده، چکمه، لباس مناسب و..) استفاده کنند.
 برای پرسنل محل نگهداری حیوانات فضای کافی و مناسب در نظر گرفته شود.

شرایط اجرای پژوهشهای حیوانی:

 با توجه به اطلاعات آماری، حداقل تعداد حیوان مورد آزمایش قرار گیرد.
 در حین مطالعه به حیوان حداقل آزار برسد.
 استفاده از بی حسی، بیهوشی یا مسکن مناسب در مواردیکه درد آزار دهنده یا استرس به حیوان وارد میشود لازم است.
 کاهش درد و رنج حیوانی پس از جراحی صورت گیرد.
 درمواردی که کشتن حیوان ضروری است، اصول اخلاقی رعایت گردد.

منابع :

1- Animal Transportation Guidelines. : IACUC Approved: 42 / 8 / 4122 . 2 -American psychological association. Guidliner for ethical conduction in the care and use of Nonhuman Animals in research. 2102
3- The international, professional Society devoted to the Scientific study of applied animal behavior. Ethical treatment of animals in applied animal behavior research.2112
4- South African Medical Research Council. Guidlines on ethics for medical research: use of animals in research and training. 2112
5- GIRCOR Guide for the ethical evaluation of experiments using Laboratory animals.2112
6- International council for Laboratory animal Science Ethical guidlines for researchers.2102
7- Nuffield council on bioethics. The ethics of research involving animals. 2112